Żołnierze w służbie historii Dominika Ołdak - Konkurs II edycja -

Żołnierze w służbie historii Konkurs dla uczniów „klas mundurowych”

Nawigacja

Informacja

Strona znajduje się w archiwum.

Alina Ślimak


Nazwa szkoły
Zespół Szkół w Dobrym Mieście
Ulica i nr domu szkoły
Fabryczna 6
Kod pocztowy szkoły
11-040
Miasto szkoły
Dobre Miasto

Dane zespołu

Nauczyciel – Opiekun - imię i nazwisko
Alina Ślimak
E-mail
alincia8@gmail.com
Telefon
516080991

Pierwszy uczeń

Uczeń 1 – imię i nazwisko
Dominika Ołdak
Klasa
pierwsza
Profil klasy
mundurowa
E-mail
dominika.oldak@op.pl

Drugi uczeń

Uczeń 2 – imię i nazwisko
Kinga Chamik
Klasa
pierwsza
Profil Klasy
mundurowa
E-mail
kingachamik@wp.pl

Trzeci uczeń

Uczeń 3 – imię i nazwisko
-
Klasa
-
Klasa
-
E-mail
-

Miejsce pamięci

Nazwa miejsca
Worziany
Lokalizacja
Array
Dokładny opis miejsca
Za wsią Worziany na skraju lasu znajduje się kwatera 18 żołnierzy 5-ej Wileńskiej Brygady Armii Krajowej. Tworzą ją dwa rzędy prostych, betonowych krzyży żołnierskich z indywidualnymi grobami ziemnymi. Na krzyżach umieszczone są inskrypcje. W środku kwatery umieszczony został głaz z wmurowaną czarną granitową tablicą, która upamiętnia poległych w walce z Niemcami partyzantów V Brygady Wileńskiej Armii Krajowej. Kwatera z mogiłami partyzantów jest ogrodzona kamiennym murem o wysokości około 1 metra.
Miejsce upamiętnia bitwę, którą 31 stycznia 1944 roku żołnierze „Łupaszki” stoczyli pod Worzianami z oddziałem Wermachtu i żandarmerii niemieckiej. Jest to miejsce pamięci narodowej na Grodzieńszczyźnie.
Brygada w składzie czterech plutonów w sile około 160 ludzi kwaterowała w wiosce Worziany, gdy o godzinie 11 przed południem rozległy się strzały od strony północnej. Nim dowódca miał czas zorientować się w sytuacji, kolumna niemiecka zajechała przed wioskę i rozwinęła się tyralierę, próbując otoczyć wieś. Zatrzymani pod samą wioską ogniem żołnierzy, Niemcy przypadli do ziemi i ostrzelali wieś z cekaemów i kilku erkaemów. Pociski zapalające spowodowały pożar kilku zabudowań. Tymczasem druga linia niemiecka ukazała się na skraju lasu oddalonego o 300 metrów od wsi. Dowódca brygady wysłał dwa plutony, aby okrążyły nieprzyjaciela od strony lasu, dając równocześnie rozkaz do natarcia pozostałym plutonom. Pod naciskiem natarcia, w którym dowódca brygady szedł na czele tyraliery, pierwsza linia niemiecka zaczęła się wycofywać w kierunku lasu, wkrótce jednak plutony okrążające obeszły wroga od tyłu i druga linia niemiecka, cofając się przed nimi, wyszła z lasu na otwarte pole w kierunku wioski. W ten sposób Niemcy dostali się w podwójny ogień i walka zakończyła się ich zupełnym rozbiciem. Na przedpolu przed wioską pozostało zabitych 63 Niemców. Zdobyto 1 cekaem, 3 erkaemy i kilkadziesiąt karabinów i granatów.
Wśród żołnierzy rannych w boju pod Worzianami znalazł się także ich dowódca mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, który doznał kontuzji ręki. Jego brygada straciła w boju 19 żołnierzy.
Major Józef Rusak o bitwie pod Worzianami. - Niemcy jakoś się dowiedzieli, że tam stoimy i przyjechali do wsi. Myśmy tych Niemców odpędzili, a oni się wycofali na cmentarz - tam były groby, drzewa, mieli się za czym chować. Gdy Niemcy zostali rozbici, wycofaliśmy się z wioski, ale śledzili nas Rosjanie i z nimi też walczyliśmy, we wsi Radziusze - wspomina Józef Rusak.
Zdjęcia

Miejsce pamięci nr 2

Zdjęcia

Miejsce pamięci nr 3

Zdjęcia

Żywa lekcja historii

Opis przeprowadzonej żywej lekcji historii
Realizację projektu „Żołnierze w służbie historii” II edycja rozpoczęliśmy już w listopadzie 2019 r. Bohatera naszego projektu - majora Józefa Rusaka - zaprosiliśmy do szkoły na spotkanie z młodzieżą, które odbyło się 26 listopada 2019 r. Podczas spotkania z młodzieżą major J. Rusak opowiedział historię swojego życia oraz udzielił wywiadu naszej lokalnej dobromiejskiej telewizji oraz stacji Wiadomości Warmińskie. W ten sposób spotkanie ze świadkiem historii stało się żywą lekcją historii, gdyż bezpośrednio w spotkaniu z majorem Józefem Rusakiem wzięło udział 59 uczniów, natomiast nagranie ze spotkania wraz z wywiadem miało ponad 2,7 tys. wyświetleń na stronie: https://www.facebook.com/WiadomosciWarminskie/videos/1406695579454672/?t=9
Na podstawie zainteresowania nagraniem ze spotkania z J. Rusakiem – Żołnierzem Niezłomnym - należy sądzić, że warunek konkursowy: ŻYWA LEKCJA HISTORII – przygotowują i przeprowadzają „żywą lekcję historii” dla dowolnej grupy (grup), której uczestnicy będą mieli możliwość poznania historii związanej z postacią oraz miejscem/miejscami pamięci. W lekcji muszą uczestniczyć osoby spoza szkoły uczestników projektu - został spełniony.
Jednakże nasza grupa projektowa przygotowała również dwa scenariusze lekcji: Żołnierze Niezłomni – bohaterowie powojennego podziemia niepodległościowego oraz Nam śmierć to była jak koleżanka – opowieść o majorze Józefie Rusaku pseudonim „Bylina”, aby je przeprowadzić wśród uczniów spoza szkoły. Ze względu na obostrzenia epidemiczne, planowane do przeprowadzenia wiosną lekcje nie zostały przeprowadzone, lecz umieściliśmy je na stronie internetowej: https://www.sutori.com/story/zolnierze-niezlomni--B422JES7oVJqYjGFYDTP66b9 jako lekcje online, również załączyliśmy te lekcje online jako plik PDF nr 5 w podanych poniżej załącznikach.
Zdjęcia
Pliki
Plik 1 Plik 2 Plik 3 Plik 4 Plik 5
Plik ZIP lub RAR
Plik ZIP lub RAR

Sylwetka bohatera

Imię i nazwisko bohatera
Józef Rusak pseudonim "Bylina"
Lata życia
Urodzony 17 marca 1920 roku
Opis postaci
Józef Rusak, pseudonim "Bylina", major, kombatant Armii Krajowej, jeden z żołnierzy wyklętych, represjonowany przez władze komunistyczne. Major Józef Rusak był żołnierzem Armii Krajowej, podkomendnym "Kmicica" i "Łupaszki", jego koleżanką była Danuta Siedzikówna „Inka”.
Pan Józef Rusak urodził się 17 marca 1920 roku we wsi Falewicze w pobliżu jeziora Narocz, na terenach obecnej Białorusi. 17 marca 2020 r. skończył 100 lat, czuje się dobrze, zachował wielką pogodą ducha i radość życia.
W czasie II wojny światowej rodzina Rusaków cudem uniknęła wywózki na Syberię po zajęciu przez Sowietów Wileńszczyzny. Ojciec, leśnik, legionista, w porę zdołał się ukryć. Matkę przed enkawudzistami wybronili sąsiedzi. Ojciec pana Józefa nie uniknął tragicznego losu, aresztował go kontrwywiad „Smiersz”, skazany został na karę śmierci i wyrok wykonano 25 grudnia 1945 roku.
Kiedy wiosną 1943 roku powstał pierwszy leśny oddział wileński porucznika Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”, Józef Rusak robił wszystko, by tam się dostać. Wkrótce, w marcu, dzięki wstawiennictwu ojca, został zaprzysiężony i otrzymał broń. Matka na pożegnanie wręczyła mu obrazek z wizerunkiem Matki Boskiej, aby ta czuwała nad jej synem i go strzegła od kul nieprzyjaciół. 28 sierpnia 1943 roku Józef Rusak wracał do bazy z terenu, natknął się na grupkę partyzantów „Kmicica” z przybyłym z Komendy Okręgu Armii Krajowej „Łupaszką”. Od nich dowiedział się o bolszewickiej napaści na bazę „Kmicica”. „Łupaszka” oświadczył, że teraz on przejmuje nad nimi dowództwo i w ten sposób Józef Rusak został partyzantem 5 Brygady Wileńskiej AK. Otrzymał od „Łupaszki” pseudonim „Bylina”, ponieważ był wysoki i szczupły.
Po zakończonej operacji „Ostra Brama” Sowieci urządzili polowanie na polskich partyzantów. Wrogiem numer 1 dla Sowietów była 5 Brygada Wileńska AK. Pan Józef Rusak wspomina, że pod koniec lipca 1944 r. „Łupaszko” przemówił do partyzantów, podziękował za walkę o wolność ojczyzny i powiedział: „Zwalniam Was z przysięgi, rozwiązuję brygadę”. Po rozwiązaniu brygady J. Rusak przebił się na wschód do Wilna, po czym utworzył 30-osobową grupę walczącą przeciwko Sowietom. Następnie przeniósł się do Lublina, później do Olsztyna, gdzie ponownie nawiązał kontakty z mjr. „Łupaszką”, jedną z kurierek między nimi była Danuta Siedzikówna „Inka”.
Po przeprowadzce do Lidzbarka Warmińskiego w lipcu 1947 roku ożenił się, jego żona – Jadwiga była sanitariuszką w 4 Brygadzie Wileńskiej AK. W czerwcu 1948 roku przyszedł na świat ich syn, a 9 sierpnia Józef Rusak został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, zarzucano mu utworzenie komórki zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Podczas przesłuchań był torturowany i namawiany do współpracy przeciwko „Łupaszce”. Pan Józef odsiedział trzy lata w więzieniach w Olsztynie, Barczewie i w Rawiczu. Ostatni rok kary przepracował w kamieniołomach w Potulicach. Niezwykle wzruszające są kartki i listy, jakie do męża pisała jego żona – Jadwiga, np. kartka pocztowa z listopada 1948 r. zaadresowana do Więzienia Karno–Śledczego w Olsztynie: „ Napisz Kochanie, co Ci najbardziej potrzeba to postaram się natychmiast wysłać lub przywieźć. Za tym ściskamy Cię serdecznie i oczekujemy z niecierpliwością najprędszego powrotu. Kochająca żona i syn.”
Pan Józef Rusak został też pozbawiony praw obywatelskich i mienia. Nie zabrano mu jednak tego, co najcenniejsze – honoru i godności. Służba Bezpieczeństwa zaprzestała inwigilacji pana Józefa Rusaka w roku 1989. Pan Józef doczekał się czworga dzieci, siedmiorga wnuków oraz sześciorga prawnuków.
Odznaczenia przyznane majorowi Józefowi Rusakowi:
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Srebrny Krzyż Zasługi
Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie
Medal Wojska
Krzyż Partyzancki
Krzyż Armii Krajowej
Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
Srebrny Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej
Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”
Krzyż Pamiątkowy Akcji „Burza” (Niezależny Ruch Kombatancki AK)
Order Męczeństwa i Zwycięstwa (Ogólnopolska Wojskowa Organizacja Niepodległościowa)
Krzyż Walki o Niepodległość z mieczami (Stowarzyszenie Kombatantów Polskich w Kraju „ANTYK”)
Krzyż Zasługi Obrońców Ojczyzny (Stowarzyszenie Polskich Kombatantów)
Krzyż Kawalerski Oznaki Honorowej ZIWRP (Związek Inwalidów Wojennych RP)
Krzyż Więźnia Politycznego (Stowarzyszenie Polskich Byłych Więźniów Politycznych)
Wykorzystane źródła
1) Archiwum domowe majora Józefa Rusaka,
2) Nagranie żywej lekcji historii podczas wizyty Józefa Rusaka w Zespole Szkół w Dobrym Mieście, link: http://wiadomosciwarminskie.pl/62513,2019,11,26,jozef-rusak-zolnierz-ak-pseudonim-bylina-odwiedzil-klase-mundurowa-w-dobrym-miescie
3) https://olsztyn.gosc.pl/doc/2945154.Tak-zostalem-bohaterem
4) https://www.prezydent.pl/aktualnosci/ordery-i-odznaczenia/art,531,odznaczenia-w-narodowy-dzien-pamieci-zolnierzy-wykletych.html?fbclid=IwAR3h9RhyjeTSa6pp7Ko2eusLPp6S7Nnx9s-bBYV_OAAr9M2Mva51h8UK0RU
5) https://vod.tvp.pl/video/bez-retuszu,06032016,24023507
6) https://ro.com.pl/jozef-rusak-zolnierz-legendarnego-majora-lupaszki-sroda-po-godz-19-10-zaprasza-miroslaw-sochacki/01155170
7) https://wmeritum.pl/jak-brygada-lupaszki-stala-sie-brygada-smierci/25924
8) D. Jarosiński, Ta nasza wolność. Reportaże historyczne, Białystok – Olsztyn – Warszawa 2018,
9) https://inwentarz.ipn.gov.pl/advancedSearch?q=rusak&page=7&&typ=0
do góry