Żołnierze w służbie historii I Liceum Ogólnokształcące PUL im. 111 ESKADRY MYŚLIWSKIEJ w WOŁOMINIE - Konkurs V edycja -

Jerzy Rytel urodził się 21 lipca 1914 roku w Ostrowi Mazowieckiej. Był najstarszym z siedmiorga dzieci.
W roku szkolnym 1932/33 Jerzy został absolwentem wyszkowskiego gimnazjum. W tym samym roku niemal równolegle z rozpoczęciem studiów na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego objął funkcje drużynowego działającej przy szkole 30 Mazowieckiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego, którą pełnił w latach 1933-1939. Z domu rodzinnego Jerzy wyniosła patriotyzm, szacunek dla ludzi i gotowość do niesienia pomocy potrzebującym.
1 września 1939 r. z wybuchem II wojny światowej Jerzy Rytel zostaje zmobilizowany. Jako podoficer 18. Pułku Artylerii Lekkiej stawia czoła wojskom niemieckim. Walcząc w Kampanii Wrześniowej zostaje ranny 10 września 1939 r. pojmany do niewoli i transportowany do niemieckiego obozu jenieckiego. Z transportu udało mu się uciec. Wrócił do Wyszkowa i natychmiast zaangażował się w budowę struktur Szarych Szeregów, które założył przy Polskim Związku Powstańczym. W 1940 roku phm. Jerzy Rytel nawiązał kontakt z kpt. Jeleniewskim z Warszawskich struktur wojskowych, z którym uzgodnił wprowadzenie Związku Harcerstwa Polskiego z terenu wyszkowskiego do struktur Związku Walki Zbrojnej. Na przełomie 1940 i 1941 roku nawiązał kontakt z warszawską Komendą Szarych Szeregów, co zaowocowało włączeniem struktur wyszkowskiego hufca w szeregi tej organizacji jednocześnie będąc cały czas podporządkowanym Związkowi Walki Zbrojnej. Tym samym wyszkowskie środowisko harcerskie zostało ponownie sformowane w hufiec, który od tej pory działał pod kryptonimem „Rój Wysoki”. Jego komendantem został, phm. Jerzy Rytel „Jur”. Jego bezpośrednim zwierzchnikiem był wówczas hm. Manswed Śmigielski „Szwed” z „Pasieki”, czyli Komendy Głównej Szarych Szeregów.
W ostatnim okresie okupacji Jerzy był „Trójkarzem” ośrodka II obwodu „Rajski Ptak” Armii Krajowej. Pełniąc tą funkcje był szefem „Referatu III” ośrodka – Referat Operacyjno–Szkoleniowy. Zajmował się planowaniem strategicznym oraz taktycznym przygotowaniem poszczególnych akcji (w tym akcji „Burza” w naszym regionie). W zakresie jego obowiązków było też kształcenie i doskonalenie kadr. Pluton, będąc jednocześnie jednostką Armii Krajowej, pozostawał do dyspozycji Kedywu, co znalazło swoje odzwierciedlenie w jego udziale choćby w akcjach ataku na strażnicę graniczną w Sieczychach, likwidacji posterunku w Rykówkach, rozbiciu posterunku w Klembowie i wykolejenia pociągu pod Urlami. Będąc jednocześnie bezwzględnie oddanym harcerskiej pracy, Jerzy Rytel prowadził w Wyszkowie kawiarnię, do której często chadzali okupujący miasto niemieccy żołnierze. Jednakże to samo miejsce służyło również jako punkt kontaktowy wyszkowskiej konspiracji, a przede wszystkim niebywale cennym źródłem informacji o bieżących zamiarach okupanta. W jego mieszkaniu natomiast na tzw. parcelach huckich w Wyszkowie, aż do końca 1944 roku odbywały się spotkania konspiracyjne, m in. przyjmowano elewów „Agricoli” klasy „Żółkiewski”. Szczęśliwie obyło się bez wpadki. Niedługo potem miał miejsce donos na Jerzego do wyszkowskiego gestapo. I tym razem podobnie szczęśliwie, został on powiadomiony o planowanym aresztowaniu, w wyniku czego natychmiast uciekł z rodziną do Warszawy a następnie podwarszawskiej Kobyłki. W związku ze zbliżającym się wybuchem Powstania Warszawskiego i idącą za tym możliwością ustabilizowania się frontu na Wiśle, a tym samym odcięcia „Pasieki” od prawego brzegu, powstała szczególna potrzeba silnej komendantury części prawobrzeżnej. Zakładając taką sytuację komendantem prawobrzeżnej części Chorągwi Mazowieckiej rozkazem L/7/44 z 27.07.1944 roku został pod pseudonimem „Wit” hm. Jerzy Rytel.
W dniu 4 październiku 1944 roku Jerzy Rytel zapewne dzięki miejscowemu donosowi został wytropiony i aresztowany przez Narodnyj Komissariat Wnutriennych Dieł, eliminujące niepożądany reakcyjny element. Jerzy Rytel po aresztowaniu, był przetrzymywany przez NKWD min. w ziemiankach i piwnicach posesji przy ul. Piaskowej 3 w mieszkaniu małżeństwa Na w Wołominie. Z zachowanych wspomnień Kpr. pchr. Phm. Zbigniewa Stanisława Zalewskiego pseudonim „Wilk”, który był jednym z ostatnich, który widział ppor. Jerzego Rytla żywego. Rytel był poddawany przesłuchaniom w mieszkaniu Nachtmanów, do dnia 23 listopada 1944. W tym dniu NKWD przeprowadziło pokazowy proces „Jura” – który miał on miejsce w wołomińskim kinie „Oaza”. Proces prowadzony była w języku rosyjskim – tłumaczem został Josip Światło - właściwie Izzak Flajszfarb, (późniejszy wiceminister departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego). W jego trakcie, okazało się, że Josip przeinacza zeznania Jerzego. Wtedy zmieniono tłumacza na przypadkowego robotnika siedzącego wówczas na widowni, który dalej wiernie już tłumaczył jego słowa. Zapadł wyrok - kara śmierci. Tłumaczowi, który otrzymał wyrok do przeczytania zamarł głos, wyroku nie był w stanie przekazać tej tragicznej wiadomości, wobec czego wyrok nigdy nie został ogłoszony skazanemu. Został wykonany niezwłocznie po zakończeniu procesu tego samego dnia. Po 3 dniach podano informacje, że z łaski towarzysza Stalina, wyrok został zamieniony na 10 lat zsyłki na Syberię. Dopiero po 9 latach, Maria Rytel, żona Harcmistrza Jerzego Rytla, otrzymała zdjęcie męża. Wraz z nim informację, że w tym samym dniu kiedy odbył się proces, skazany został rozstrzelany na polu prawdopodobnie pod Wołominem. Do dziś nikt nie zna miejsca jego pochówku.

Zginął śmiercią zwykłego żołnierza, choć żołnierzem był niezwykłym. Łączył w sobie wysoki talent organizacyjny i rzadko spotykany realizm pracy z nieprzeciętnym poziomem ideowym. Na tych cechach swojego charakteru budował i tworzył nowy styl pracy wojskowej i harcerskiej.

https://1lowyszkow.pl/szkola/historia-szkoly-1/lata-trzydzieste-rozkwit
https://dorzeczy.pl/102477/1/morderstwa-na-zolnierzach-ak-po-wejsciu-sowietow.html
https://nowywyszkowiak.pl/historia-ziemi-wyszkowskiej/antoni-rytel-nauczyciel-zolnierz-spolecznik.html
https://historia.dorzeczy.pl/druga-wojna-swiatowa/102477/morderstwa-na-zolnierzach-ak-po-wejsciu-sowietow.html
http://wyszkowskaatlantyda.mazowsze.pl/index.php/2017/02/05/choc-mija-czas-czesc-2/
https://dawny.pl/burza-w-osrodku-wolominskim-ak/
http://utopieni.keep.pl/bohater.html
https://www.liceumurle.pl/index.php/pl/articles-1/akcja-tluszcz-urle/212-akcja-tluszcz-urle
https://wolomin.org/patriotyczny-spacer-po-gminie-wolomin/
http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/43353,wyszkow-pomnik-zolnierzy-wykletych-i-ofiar-terroru-komunistycznego.html
https://wolomin.org/wp-content/uploads/2021/02/Wolominski-Niezbednik-Historyczny.pdf
https://dawny.pl/akowcy-w-rekach-armii-czerwonej/
https://www.cku-wyszkow.edu.pl/70-lecie-akcji-burza-powstania-warszawskiego/
https://1lowyszkow.pl/szkola/historia-szkoly-1/ii-wojna-swiatowa
http://wyszkowiak.pl/index.php?cmd=aktualnosci&opt=pokaz&id=5102
http://historiezbliska.pl/zwyciezcy/kat4_m2/pdf.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_%C5%9Awiat%C5%82o?fbclid=IwAR0nW8_rKas3PKPGB8dhhHoqWweYS99WibXi4ZrjRfEVNpmF5lrs7s5SFX0
zdjęcia pozostałe - archiwum prywatne rodziny Rytlów udostępnione przez Piotra Płochockiego

Pomnik Armii Krajowej, WIN i Ofiar Terroru Komunistycznego, upamiętniający Ppor. Jerzego Rytla. Pomnik powstał z inicjatywy Fundacji „Pamiętamy” 29 października 2009 r. pamięć pomordowanych żołnierzy i cywilów, ofiary socjalistycznego totalitaryzmu. Obiekt został zaprojektowany przez artystę rzeźbiarza Marka Szczepanika. Na jego szczycie widnieje orzeł, a pod nim napis „Nie dajmy zginąć poległym” zaczerpnięty z wypowiedzi Zbigniewa Herberta. Poniżej na tablicach podano nazwiska ofiar systemu komunistycznego z lat 1944-1952.
Tablice: -Siedziby Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego - Upamiętniająca z imienia i nazwiska ofiary represji stalinowskich - Upamiętniająca z imienia i nazwiska osoby zesłane na Sybir
Pomnik ,,Gloria Victis", upamiętniający zasługi, działania oraz śmierć ppor. Jerzego Rytla.
Zdjęcia zamieszczone w pracy konkursowej pochodzą z własnego autorskiego archiwum.
Jako kadeci I LO im. 111 Eskadry Myśliwskiej czujemy się odpowiedzialni za wspieranie samorządów w zapewnianiu stabilnej opieki nad najważniejszymi miejscami pamięci, stanowiącymi materialne świadectwo wydarzeń kluczowych dla lokalnej oraz narodowej tożsamości. I tak we wskazanych miejscach w święta pamięci narodowych bohaterów min. 1 marca odbywają się honorowe warty ze sztandarem naszej szkoły.

SCENARIUSZ LEKCJI HISTORYCZNEJ

PROWADZĄCY:
Uczniowie: I LO PUL im.111. Eskadry Myśliwskiej w Wołominie:
• Kamil Makowski,
• Dawid Opałko,
• Kamil Sasin
SZKOŁA:
• Dwujęzyczna Niepubliczna Szkoła Podstawowa „ Novum” ,
ul. Legionów 63, 05-200 Wołomin
klasa VIII – 20 uczniów
klasa II – 20 uczniów
• Szkoła Podstawowa nr. 4 im. Marynarki Wojennej
ul. 1-go Maja 19, 05-200 Wołomin.
Klasa IV – 25 osób
KLASA:
III
TERMIN LEKCJI:
28 kwietnia, 4maja, 9 maja 2023 r.
TEMAT:
Ppor. Jerzy Rytel - Prawdziwa historia zapomnianego bohatera.
CELE LEKCJI:
• ukazanie sylwetki Ppor. Jerzy Rytla
• zaprezentowanie osi czasu, kontekstu prezentowanych wydarzeń na tle historii polski ze szczególnym uwzględnieniem historii Wołomin - Facebook sposoby poszukiwania świadków historii
• zaprezentowanie efektów pracy związanej z konkursem.
METODY PRACY:
• elementy wykładu,
• prezentacja multimedialna,
• scenka dra mowa,
• quiz z nagrodami.
POMOCE DYDAKTYCZNE:
• prezentacja multimedialna o Ppor. Jerzym Rytlu.
• prezentacja multimedialna o historii Polski w szczególności historii Wołomina.
• gra miejska w poszukiwaniu miejsca pamięci „Żołnierzy wyklętych”
• gra miejska w poszukiwaniu tablicy pamięci o Ppor. Jerzym Rytlu.
• upominki – nagrody za udział w quizie.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
WPROWADZENIE:
• Prowadzący wygłasza krótki wykład o historii polski w szczególności miasta Wołomin przed i w czasie II wojny światowej opatrzony prezentacją multimedialną. (15minut)
CZĘŚĆ WŁAŚCIWA:
• Prowadzący uczniowie na zmianę pokazują prezentację medialną na temat Jerzego Rytla którą opatruje komentarzem. (15 minut)
• Mowa Drama z aresztowania Jerzego Rytla przez NKWD w 1944 roku roku opatrzona komentarzem. (5 minut)
• Quiz podsumowujący lekcję z nagrodami za aktywność oraz dobrą odpowiedź (10 minut).
• Uczniowie wraz z uczniami i nauczycielem wyruszają w miasto na grę miejską. nagroda otrzymanie znicza i zapalenie go po osiągnieciu celu (45 minut).