Żołnierze w służbie historii Zespół Szkół Ponadpodstawowych nr 2 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Jarocinie - Konkurs V edycja -

Zespół Szkół Ponadpodstawowych nr 2 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Jarocinie
63-200
Jarocin
Wielkopolskie

Agnieszka Urbaniak

Maciej Kurzawa

Jakub Słojewski

Laura Michalska

Stanisław Taczak

1874-1960

„GENERAŁ STANISŁAW TACZAK SYN ZIEMI JAROCIŃSKIEJ - PIERWSZY DOWÓDCA POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO”

Stanisław Taczak, syn Andrzeja i Balbiny z domu Warasieckiej, urodził się 8 kwietnia 1874 roku w Mieszkowie położonym 6 km od Jarocina. Miał jeszcze pięcioro rodzeństwa.
Jego rodzina była jedną z zamożniejszych w Mieszkowie, ponieważ należało do niej kilka nieruchomości położonych w tej miejscowości: dom na rynku, który zamieszkiwali, karczma, warsztat szewski i sklep kolonialny.Nazwisko Taczaków zapisało się w historii już w 1390 roku, a ojciec pierwszego dowódcy powstania walczył w Powstaniu Styczniowym w oddziale Taczanowskiego.
Stanisław Taczak od 6 roku życia uczęszczał do Szkoły Ludowej w Mieszkowie. Jego edukacja przypadła na czasy, kiedy w Wielkopolska pozostawała pod panowaniem pruskim, dlatego jako uczeń doświadczył też działań germanizacyjnych. Od 10 roku życia kontynuował naukę w Królewskim Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim. Wśród 13 absolwentów tej szkoły z 1893 roku było 6 Żydów, 6 Niemców i tylko 1 Polak - Stanisław Taczak.
Wychowanie w duchu patriotyzmu przyszły dowódca powstania zawdzięczał rodzinie i Kościołowi, bowiem katolik w zaborze pruskim w tamtych czasach oznaczał Polaka. Korzystał także z możliwości samokształcenia, należąc do konspiracyjnej organizacji Towarzystwa Tomasza Zana – TTZ. To między innymi ukształtowało przyszłego dowódcę, ucząc go dyscypliny, lojalności, posłuszeństwa i oddania całego siebie sprawie odzyskania niepodległości przez Polskę.
Stanisław Taczak miał także zdolności językowe, posługiwał się językiem łacińskim, greckim, niemieckim i francuskim. Opanował również język angielski i dość słabo rosyjski.
Naukę kontynuował w Akademii Górniczej we Freibergu w Saksonii. Podczas studiów działał w środowisku polonijnym. Wstąpił do Towarzystwa „Sarmacja” i należał do tajnego Związku Młodzieży „ZET”. W 1897 roku otrzymał tytuł inżyniera – hutnika, a w 1898 inżyniera dyplomowanego, powołano go wtedy także do służby wojskowej. W 1899 roku został przeniesiony do rezerwy.
W 1904 roku poślubił Ewę Wichmann, z którą miał syna Stanisława i córkę Aleksandrę. Aktywnie działał w Kole Polskim w Berlinie, gdzie nawiązał relacje z prezesem Władysławem Seydą. Pracując naukowo nad chemią węgla, został redaktorem czasopisma „Der Ingenieur” i współautorem książki „Chemia Węgla”.
W 1914 roku powołano go do armii cesarskiej i skierowano na front wschodni, a już rok później 14 kwietnia uzyskał awans na stopień kapitana batalionu. Po powstaniu Legionów Polskich Stanisław Taczak został instruktorem w II batalionie 6 pułku piechoty Legionów. 11 listopada 1918 roku po przejęciu zwierzchnictwa nad wojskiem przez Józefa Piłsudskiego zgłosił się jako oficer Polak z armii niemieckiej do dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych i został przydzielony do Oddziału VII (Naukowego) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
W połowie grudnia 1918 roku udał się na urlop. Zatrzymał się wtedy u siostry Marii Śniegockiej w Poznaniu. W tym czasie do stolicy Wielkopolski przybył jeden z najważniejszych ojców niepodległości Polski - Ignacy Jan Paderewski. Entuzjastyczne powitanie przez tłumy Polaków wywołało atak niemieckich nacjonalistów, co dało początek wybuchowi Powstania Wielkopolskiego. Główną rolę odegrali w nim ludzie spoza Poznania: Hulewicz, Paluch i właśnie Taczak. Komisariat NRL próbował prowadzić rokowania z Niemcami, gdyż dążył do przyłączenia do Polski również Śląska i Pomorza, a obszary te nie były jeszcze gotowe do podjęcia działań zbrojnych. W Wielkopolsce sytuacja wyglądała inaczej, bo do walk przyłączyły się szerokie masy społeczeństwa Poznania i okolicznych powiatów. 28 grudnia podczas konferencji z udziałem Komisarza Naczelnej Rady Ludowej Wojciecha Korfantego i spotkania z księdzem Stanisławem Adamskim podjęto decyzję o zaproponowaniu Stanisławowi Taczakowi objęcia stanowiska Dowódcy Głównego Wojsk Polskich w Zaborze Pruskim. Za tym wyborem przemawiało kilka czynników: pochodzenie (jego rodzina wywodziła się z Wielkopolski) , wysoki stopień wojskowy, zaangażowanie w działalność patriotyczną wśród Polonii na terenie Niemiec, znajomość sposobów działania armii pruskiej i dobre kontakty ze Sztabem Generalnym w Warszawie. Powierzone mu zadanie musiał realizować w konspiracji do czasu wyjazdu z Poznania Ignacego Paderewskiego. Taczak zorganizował Dowództwo Główne w hotelu Royal, a pod jego dowództwem powstańcy osiągnęli największe sukcesy.
2 stycznia 1919 roku Komisariat NRL wydał legitymację o następującej treści: „Pan major Stanisław Taczak jest Wodzem Naczelnym Wojsk Polskich w Zaborze Pruskim”, co stanowi potwierdzenie objęcia przez niego tej ważnej funkcji.
7 stycznia jako Wódz Naczelny Wojsk Polskich mjr. Stanisław Taczak powołał VII okręgów wojskowych, do których 13 stycznia 1919 r. dołączono kolejne dwa. 16 stycznia 1919 roku,kiedy walki na terenie Wielkopolski już wygasły, został zmuszony do przekazania swojego stanowiska gen. Józefowi Dowbor Muśnickiemu.
3 czerwca 1919 Taczak otrzymał awans na stopień podpułkownika, natomiast2 lipca 1919 r. przejął przejściowo dowództwo 11 pułku Strzelców Wielkopolskich stacjonujących w okolicy Rawicza. Od 8 października1919r. pełnił funkcję Oficera Sztabowego Inspekcji Piechoty przy Dowództwie Okręgu Generalnego „Poznań”, a od 20 stycznia 1920 Inspektora Piechoty. W październiku 1919r.decyzją Ministerstwa Spraw Wojskowych został Przewodniczącym Komisji Weryfikacyjnej dla oficerów z byłej armii niemieckiej. Od marca był pomocnikiem Szefa I Departamentu w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Jednocześnie, jako znający biegle język francuski, działał w Warszawie w Koalicyjnej Komisji Mieszanej.
Od 23 maja 1920r. objął dowództwo 34 Brygady Piechoty, która walczyła na froncie litewsko-białoruskim. Dzięki jego wybitnemu talentowi taktycznemu w lipcu 1920 roku polskie oddziały przeszły do kontrofensywy. Od 23 sierpnia powierzono mu obowiązki Dowódcy 17 Dywizji Piechoty. Jego zasługi w wojnie polsko-bolszewickiej zostały nagrodzone awansem na stopień pułkownika. Wsławił się jako jeden z najlepszych i najodważniejszych dowódców, za co został odznaczony orderem „Virtuti Militari”.
22 stycznia 1921r. został mianowany dowódcą Gnieźnieńskiej 17 Dywizji Piechoty, którą dowodził do 31 października 1928r.
1 lipca 1923r. uzyskał awans na generała brygady.
28 lutego 1930 r. został przeniesiony w stan spoczynku.
Od 1930 do 1939 roku pełnił funkcję prezesa Okręgowego Związku Straży Pożarnych w Poznaniu. Stał też na czele „Towarzystwa dla Badań nad Historią Powstania Wielkopolskiego 1918-1919”, w którego sekretariacie pracowała córka generała Taczaka – Aleksandra.Od 1931r. do 1939r. był prezesem „Związku Powstańców Wielkopolskich”. W kwietniu 1932r. został wybrany na prezesa Zarządu Głównego „Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej 1914-1919”. Z inicjatywy Pierwszego Dowódcy Powstania Wielkopolskiego powstała Komisja Charytatywna niosąca pomoc weteranom powstania pozbawionych pomocy państwa.
W momencie wybuchu wojny postanowił zgłosić się na ochotnika do wojska polskiego. Uzyskał przydział do „Armii Poznań”. 14 września 1939r. trafił do niewoli niemieckiej i został postawiony przed plutonem egzekucyjnym, jednak dzięki temu, że wcześniej został odznaczony Krzyżem Żelaznym, nie doszło do tragedii. Skierowano go do obozu jenieckiego Prenzlau. W ciągu wojny przenoszono go jeszcze czterokrotnie do innych obozów.
W maju 1947 roku powrócił do Polski, do rodziny przebywającej w Junikowie. Od 1949 roku był inwigilowany przez UB. W 1953 roku umarła Ewa Taczak, żona generała, dlatego w 1959 przeprowadził się do córki do Malborka, gdzie dzielił pokój z wnukiem Jerzym Gogołkiewiczem.
Zmarł 2 marca 1960 r. w środę popielcową. Pochowany został 6 marca w Malborku. 30 listopada 1988 roku z inicjatywy wnuka I Dowódcy Powstania Wielkopolskiego nastąpiło uroczyste przeniesienie prochów Stanisława Taczaka na cmentarz w Poznaniu.
Generał Brygady Stanisław Taczak otrzymał następujące odznaczenia:
Krzyż Srebrny Virtuti Militari kl.V
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych x 2
Złoty Krzyż Zasługi x 2
Medal „Polska Swojemu Obrońcy”
Medal 10-lecia Państwa Polskiego (1928r.)
Francuską Legię Honorową V klasy
Wielkopolski Krzyż Powstańczy
Krzyż Komandorski Polonia Restituta kl.III
Order Orła Białego.

Wywiad z wnukiem generała Stanisława Taczaka panem Jerzym Gogołkiewiczem.
"Opowieść o Taczaku" - autor Jerzy Gogołkiewicz
"Dyrdymałki 162" - autor Jerzy Gogołkiewicz
Odznaczenia przyznane generałowi brygady Stanisławowi Taczakowi, będące w posiadaniu jego wnuka.
Akt Urodzenia.
Zaświadczenie o chrzcie gen. Stanisława Taczaka.
Legitymacja Orderu Wojennego Virtuti Militari płk. Stanisława Taczaka.
Materiały udostępnione przez Muzeum Regionalne w Jarocinie.
Kronika szkoły ludowej w Izbie Pamięci Powstańców Wielkopolskich im. generała Stanisława Taczaka w Mieszkowie.
Obrazy namalowane przez żonę gen. Stanisława Taczaka.
Zdjęcia generała i jego rodziny udostępnione przez Jerzego Gogołkiewicza.

Skwer na rynku w Mieszkowie

Zespół Szkół, Szkoła Podstawowa im.gen. Stanisława Taczaka w Mieszkowie, Izba Pamięci Powstańców Wielkopolskich im. Stanisława Taczaka

16 Jarociński Batalion Remontu Lotnisk Wojska Polskiego im. gen. Stanisława Taczaka

I miejsce pamięci
Jedyny w takiej formie w Polsce pomnik gen. Stanisława Taczaka został wniesiony na rynku w Mieszkowie w pobliżu domu, w którym urodził się pierwszy dowódca Powstania Wielkopolskiego. Odsłonięto go 16 stycznia 2009 roku, 90 lat po tym, jak major Stanisław Taczak przekazał dowództwo nad powstaniem generałowi Józefowi Dowbor-Muśnickiemu. Autorem 2,5 metrowego monumentu jest Rafał Nowak, poznański artysta - rzeźbiarz. Przedstawia on postać generała w mundurze powstańczym w stopniu majora. Na cokole, wypisano najistotniejsze fakty z jego życia.
Kilka razy w roku pod pomnikiem gen. Stanisława Taczaka w Mieszkowie organizowane są uroczystości patriotyczne. Uczestniczą w nich licznie mieszkańcy Gminy i Powiatu Jarocińskiego, wraz z grupą uczniów ZSP nr 2 w Jarocinie, oraz zaproszeni goście. Jednym z najważniejszych jest wnuk generała Taczaka – pan Jerzy Gogołkiewicz.
II miejsce pamięci
Szkoła Podstawowa im. gen. Stanisława Taczaka w Mieszkowie mieści się przy ulicy Radlinieckiej 11. Uroczyste nadanie tej placówce imienia pierwszego przywódcy Powstania Wielkopolskiego miało miejsce 16 stycznia 2009 r. Poświęcono wtedy sztandar, a na jej budynku umieszczono medalion z popiersiem generała. Od września 2007 r. w budynku szkoły mieści się filia Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Jarocin, a od 2012 r. w jej pomieszczeniach powstała Izba Pamięci Powstańców Wielkopolskich im. generała Stanisława Taczaka. Utworzono ją z inicjatywy Wojciecha Koterby - mieszkańca Mieszkowa, działacza grupy rekonstrukcyjnej, pasjonata historii Powstania Wielkopolskiego oraz Marii Musieli, będącej pracownicą biblioteki i prezes Koła Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Wśród zgromadzonych w izbie pamiątek znajduje się m.in. oryginalna kronika szkoły ludowej z okresu, kiedy uczęszczał do niej Stanisław Taczak, a także mundur oficera Armii Wielkopolskiej oraz oryginalne Krzyże Powstańcze.
III miejsce pamięci
Wojsko pamięta o historii
12.05.2010 r. decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 174/MON 16Jarociński Batalion Remontu Lotnisk otrzymał imię gen. bryg. Stanisława Taczaka.
W jarocińskiej jednostce znajduje się Sala Tradycji poświęcona patronowi jednostki.
Na wniosek Prezydium Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego w dniu 08.11.2010 r. sztandar jednostki wojskowej został odznaczony odznaką honorową „Wierni Tradycji” za wybitne zasługi w dziele upowszechniania wiedzy i pamięci o Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919, którego pierwszym dowódcą był gen. Stanisław Taczak.
W sali odbywają się między innymi lekcje dla uczniów klas Liceum Ogólnokształcącego z przysposobieniem wojskowym, w czasie których mają okazję poznać historię związaną z patronem 16 Jarocińskiego Batalionu Remontu Lotnisk, jarocińskiej rewolucji w listopadzie i grudniu 1918r., udziału jarocińskich kompanii na frontach Powstania Wielkopolskiego 1918/19 r. i całościowym przebiegiem Powstania Wielkopolskiego. Salę tradycji można zwiedzać po złożeniu pisemnego wniosku do dowódcy jednostki.

04.05.2023r. w dniu, kiedy przypada Międzynarodowy Dzień Strażaka, a w Polsce swoje święto obchodzi zarówno Państwowa Straż Pożarna, jak i Ochotnicza Straż Pożarna, została przeprowadzona w Mieszkowie żywa lekcja historii poświęcona pochodzącemu z tej miejscowości generałowi Stanisławowi Taczakowi.
Ten wielki bohater był pierwszym głównodowodzącym Powstaniem Wielkopolskim,dowódcą Brygady w wojnie polsko-bolszewickiej, od 1923 roku nominowanym do stopnia generała Brygady Wojska Polskiego. Odznaczono go m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. Pełnił także funkcję Prezesa Okręgowego Związku Straży Pożarnych w Poznaniu i Prezesa Związku Weteranów w Poznaniu.
W żywej lekcji historii udział wzięło 65 osób, między innymi:nauczyciele i uczniowie Zespołu Szkół Przyrodniczo-Biznesowych im. Jadwigi Dziubińskiej w Tarcach oraz towarzyszący im rodzice, a także klasy mundurowe Zespołu Szkół Ponadpodstawowych nr 2 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Jarocinie wraz z rodzinami. Wśród gości byli również mieszkańcy Mieszkowa na czele z panią sołtys Barbarą Krysztofiak-Jurek.
Lekcja rozpoczęła się pod pomnikiem generała Stanisława Taczaka, pod którym drużyna startująca w konkursie „Żo Policjanci i Żołnierze w Służbie Historii” w składzie Maciej Kurzawa, Jakub Słojewski i Laura Michalska oddała cześć Pierwszemu Dowódcy Powstania Wielkopolskiego, składając kwiaty i znicze.Następnie opiekun drużyny Agnieszka Urbaniak powitała pana Wojciecha Koterbę - regionalistę i miłośnika historii Powstania Wielkopolskiego, z którego inicjatywy w roku 2012 powstała w Mieszkowie Izba Pamięci Powstańców Wielkopolskich im. generała Stanisława Taczaka, a także pozostałych gości i uczestników wydarzenia. Później głos zabrał pan Wojciech Koterba, który przybliżył zgromadzonym postać generała Taczaka, a także pełnił rolę przewodnika po miejscach związanych z początkami życia największego bohatera Wielkopolski.
Pierwszy przywódca powstania urodził się właśnie w Mieszkowie w 1874 roku i tutaj spędził swoje dzieciństwo, dlatego mieliśmy okazję poznać jego dom rodzinny, szkołę, do której uczęszczał do 10 roku życia, a także kościół, w którym przyjął chrzest. Obejrzeliśmy też dawny dwór należący do Ludwika Hersztopskiego. Na jego elewacji 28 XII 1980 r. odsłonięto tablicę z polerowanego granitu (projektu Stanisława Kozielskiego) informującą, że w miejscowości tej urodził się Stanisław Taczak. Zobaczyliśmy też noszący jego imię budynek OSP w Mieszkowie. Następnie dotarliśmy do miejsca, gdzie znajdował się dom i oberża należąca do Taczaków. Dotarliśmy do grobu Balbiny z domu Warasieckiej i Andrzeja Taczaków - rodziców generała.Ostatnim punktem lekcji była wizyta w Szkole Podstawowej im. gen. Stanisława Taczaka w Mieszkowie przy ulicy Radlinieckiej 11 i znajdującej się w jej pomieszczeniach Izbie Pamięci Powstańców Wielkopolskich im. generała Stanisława Taczaka. Mogliśmy podziwiać zgromadzone w niej pamiątki i wysłuchać relacji z wywiadu przeprowadzonego z wnukiem Stanisława Taczaka panem Jerzym Gogołkiewiczem.
Relację filmową z tego wydarzenia przygotowali Jakub Słojewski i Maciej Kurzawa z klasy II LW. Powstałe w ten sposób materiały posłużyły do realizacji filmu pt. „ŻYWA LEKCJA HISTORII POŚWIĘCONA GEN. STANISŁAWOWI TACZAKOWI”.